Sundarbans

Het is een van de ruigste gebieden ter wereld. Het natuurgebied is immens groot en eigenlijk zeer onvriendelijk voor de mens. Maar de uitgestrekte mangrovebossen en het complexe netwerk van getijdenrivieren is wel diervriendelijk. Je kunt hier op je trip ongekend veel wilde dieren zien. Let wel, het is geen safari zoals in veel natuurparken in India bijvoorbeeld. Je moet geluk hebben, maar dit gebied biedt veel meer bezienswaardigheden dan alleen de tijger. Dit roofdier valt geregeld mensen aan, waardoor mensen hier maskers dragen zodat ze niet van achteren worden aangevallen. Het is slechts een van vele verhalen die je hier kunt horen op je reis. En juist dat maakt de Sundarbans uniek.

De levensader van het gebied zijn drie krachtige rivieren die uiteindelijk in de Baai van Bengalen stromen. Maar door de getijdenstroom wordt het water bij vloed als het ware terug geduwd. Waardoor veel wadden en diverse van de in totaal 56 eilanden dagelijks overstromen. En in het natte seizoen overstroomt een groot deel van het gebied. Mangrovebomen zijn de enige die in dit zoute klimaat kunnen overleven.

Op het eerste oog is de Sundarbans helemaal geen Bucket List item. Het gebied (dat maar liefst 10.360 km2 omvat) ziet er eentonig uit, het is erg ontoegankelijk en is vooral anti-mens. Overal zie je water, modder, ondoordringbare bossen en lastige insecten. 

Maar in dit tropische vloedbos laat de natuur zijn veelzijdigheid zien. In een opvallende diversiteit. En de mens? Die moet zich aanpassen. Door de ontoegankelijkheid wordt het weinig bewoond. Dit natuurgebied wordt opvallend weinig bezocht door toeristen.

Het deel in Bangladesh wordt het meest bezocht door natuurliefhebbers. Al is dit gebied wel echt lastig te bezoeken. Het kan per boot met een gids, waarbij je diverse locaties bezoekt.

De rijkdom in het natuurgebied is groot. Wetenschappers hebben 58 soorten zoogdieren geteld, 55 soorten reptielen en minimaal 248 soorten vogels. In het water leven 210 soorten vissen, waaronder alleen al 32 soorten garnalen. 

Dit zijn de veelal bijzondere dieren die je kunt zien: Bengaalse tijger, zoutwaterkrokodil, irrawaddydolfijn, Gangesdolfijn, Gangesgaviaal, Brahmaanse wouw, degenkrab, watervaraan, resusaap, axishert, slanke otter, kleinklauwotter, viskat, mangroveschildpad, warana, karetschildpad en tuimelaar.

Door de enorme hoeveelheid aan diersoorten kom je altijd wel wat tegen. Desondanks is de Sundarbans geen safarigebied. Bezoekers komen hier niet om veel dieren te zien; je zult het hier vooral moeten doen met de vogels. De meeste andere dieren zijn schuw of worden liever vermeden, zoals de tijgers.

De tijgerpopulatie in de Sundarbans is door de jaren heen onderwerp geweest van diverse studies en schattingen. Recente tellingen in 2023 tonen een lichte stijging, met een populatie van ongeveer 125 tijgers in Bangladesh. In het Indiase deel van de Sundarbans werd in 2018 een populatie van 86 tot 90 tijgers geregistreerd. Deze cijfers suggereren dat het totale aantal Bengaalse tijgers in de Sundarbans-regio tussen de 200 en 215 ligt, al blijft het schatten lastig.

In het park zijn 334 soorten planten geteld. Allemaal zijn ze gewend aan het zoute water. Daarnaast herbergt de Sundarbans 14 soorten mangroves. De Sundari-boom is lokaal beroemd vanwege zijn lengte. Deze boom komt met name op het drogere deel veel voor. Het onderzoek naar de flora en fauna gaat ondertussen door, aangezien sommige delen niet of nauwelijks zijn onderzocht.

Bezoekers komen hier om één van de meest ongerepte gebieden ter wereld te bezoeken. En om te snappen hoe één van de belangrijkste ecosystemen ter wereld werkt. Dit zijn de beste tips en attracties voor je reis door de Sundarbans.

Dit gebied is niet eenvoudig te bezoeken. Een van de meest populaire tours is met een boot de wateren van de Sundarbans te verkennen. Meestal zijn dit boten voor tien of meer toeristen en een gids. In het Bangladese deel bezoek je onder meer Hiron Point (Nilkamal), Katka en Tin Kona-eiland, waar veel dieren te zien zijn. De nadruk van de trip ligt op natuurbeleving en de gids kan je helpen bij het vinden van met name dieren die je zelf niet zo snel ziet.

In de steden Khulna en Mongla in Bangladesh kun je zelf een boot (met kapitein) huren. Voor enkele uren, maar ook voor enkele dagen. De eigenaar weet de weg (meestal) en neemt je dan mee het park in. Het is zeer verstandig een goede gids te zoeken, zodat je optimaal kunt genieten.

Let op: je hebt wel een vergunning van de overheid nodig om het park in te gaan. Deze kan je in Khulna krijgen. De dorpen Sonakhali, Raidighi, Najat en Namkhana in het Indiase deel zijn ideale vertrekpunten voor de bootreis naar het park. Je kunt daar ook een boot huren (inclusief de eigenaar). Ook hier geldt dat een goede gids geld waard is.

Het eiland Dublachar in Bangladesh is een traditioneel vissersdorp. Je kunt hier zien hoe de lokale bevolking leeft van de visvangst. En met een beetje geluk kun je zien hoe ze otters gebruiken om de vis in de netten te jagen. Op het eiland zijn tevens geregeld axisherten te zien die hier komen grazen.

Harbaria in het Bangladese deel is een grenspost om het park in te mogen, maar heeft sinds kort een wandelpad en uitkijktoren. Het is één van de weinige wandelpaden in dit verder ‘natte’ park. Ideaal om op je gemak kennis te maken met het gebied. Ook al is het zien van bewakers met geweren niet echt geruststellend. Maar ze hebben er een goede reden voor.

Ook in het Indiase deel zijn meerdaagse tochten te boeken. Overdag ga je het water op, tegen de avond bijvoorbeeld in een uitkijktoren klimmen voor een bijzonder uitzicht. Slapen doe je, veilig, op de boot.

Sajnakhali Wildlife Sanctuary is onderdeel van de Indiase Sundarbans en is beroemd vanwege de vele vogels. Sommige soorten komen hier voedsel zoeken, andere soorten brengen hier de nacht door. Er zijn diverse wachttorens neergezet (met beschermend staaldraad tegen tijgers), maar het valt nog niet mee om tussen al het groen en wortels deze dieren te zien. De beste tijd om te gaan is in de vroege ochtend of namiddag. Ook zijn de temperaturen dan het meest aangenaam.

Volgens wetenschappers is deze delta door de eeuwen heen boven de zeespiegel komen te liggen. De nieuwe landmassa ontstond doordat de aardkorst van India tegen de aardkorst van het Euraziatische platteland opbotste. Een proces dat rond de 5e eeuw na Christus eindigde. De rivieren brengen sediment mee dat zich nestelt tussen de wortels van de mangroven. Inmiddels ligt het grootste deel van het gebied (zo’n 62 procent) in Bangladesh.

Overigens is de fauna nog slechts een deel van wat er ooit leefde in het gebied. Nadat het land boven het water was uitgestegen ontwikkelden de drogere stukken zich tot grasvlaktes met hier en daar plukken regenwoud. Met de bijbehorende rijkdom aan leven. De mens heeft door de eeuwen heen veel van de drogere stukken omgezet in landbouwgrond.

Aan het begin van de vorige eeuw werd de roep om bescherming groter. Een wet in 1911 zorgde ervoor dat stukken land niet meer zo maar mochten worden geclaimd. Dit zorgde voor een ommekeer, maar voor de meeste dieren was het te laat. Simpelweg omdat het overgebleven gebied te zout was voor hen om te leven. Feitelijk zorgt nu de ontoegankelijkheid en het wassende water ervoor dat er niet meer land verloren gaat.

Het park is het gehele jaar open, zowel in India als in Bangladesh. De beste tijd is van november tot maart. Dit om meerdere redenen; de insecten laten zich dan minder gelden, terwijl de temperatuur het laagst van het jaar is. Net als de luchtvochtigheid. In de winter zijn er tevens meer trekvogels te zien.

Om dit gebied te bezoeken heb je zowel in Bangladesh als in India een vergunning nodig. Sowieso is het slim om vooraf een complete reis te boeken, aangezien het regelen van zaken ter plekke lang niet altijd eenvoudig is.

Dit gebied ligt in een cycloon gebied, waardoor het geregeld levensgevaarlijk is om hier te zijn. Overigens werkt een cycloon als een soort schoonmaker, het gebied wordt door de storm ontdaan van alle vuiligheid.