Petra

Het is één van de meest mysterieuze plekken ter wereld. Petra is een volstrekt unieke stad in de woestijn. Gemaakt door een relatief onbekend volk uit de Oudheid: de Nabateeërs. Een absolute must om in het echt te zien. Dit zijn de mooiste bezienswaardigheden van Petra.

De toegang tot de stad is indrukwekkend te noemen. El Siq is een smal, kronkelend pad van acht kilometer dwars door een smalle kloof. Soms is het niet meer dan 2 meter breed. Met aan het einde een betoverend uitzicht, dat zich plotseling voor je ogen openbaart. Het is de de Schatkamer van de Farao, de meest bekende attractie van Petra.

Lokale naam: El-Khazneh Firaum
De Schatkamer van de Farao is een wereldberoemd meesterwerk van Nabateëers. Het is een in de rode stenen uitgehouwen tempel in klassiek Griekse stijl. Maar liefst 39,6 meter hoog, 28 meter breed en gemaakt in 56 v. Chr. Over de blikvanger van Petra wordt al decennialang gediscussieerd. Recent onderzoek heeft zijn functie achterhaald. 

Het is geen tempel zoals vaak gedacht, maar een koninklijk graf. Waar tot nu toe vier graven zijn ontdekt, waarschijnlijk een koning en zijn familie. Wetenschappers hebben de graven gedateerd de eerste eeuw voor en de eerste eeuw na Christus. Daarmee zou dit het graf kunnen zijn van koning Areta IV. Overigens wordt aangenomen dat de bouw van het monument slechts enkele maanden duurde, zo ervaren waren de makers inmiddels.

Wie voor de Schatkamer staat moet eens goed naar de urn kijken die in het midden van de bovenverdieping te zien is. Volgens de legende verborg een mysterieuze farao zijn schatten in de urn. De bedoeïenen hebben vaak geprobeerd de urn met hun geweren kapot te schieten, maar zonder succes. De talloze kogelgaten rond de urn zijn stille getuigen.

Je kunt naar een bijzonder uitkijkpunt wandelen. En je moet er ook wat bij klimmen, maar je uitzicht is fenomenaal. Vraag ter plekke naar de mogelijkheden. Waarbij je nog wel eens zult horen dat het niet kan. Wat dus niet waar is. Het kan op dit kleine uitkijkpunt druk worden, dus plan je bezoek goed.

Lokale naam: El Deir

Ondanks zijn naam is El Deir waarschijnlijk een tempel. Het is het grootste monument van Petra en ligt ietwat afgelegen op een berg ten noordwesten van het stadscentrum. Het diende waarschijnlijk als een tempel voor koning Obodas I, die in de 1e eeuw voor Chr. de troon besteeg. De tempel is beroemd vanwege de ligging en de stijl van bouwen. 

Het is een van de keuzes die je als bezoeker hier moet maken. Ga je wel of niet naar de hoog gelegen Tempel van El Deir? Niet alleen is de tempel de moeite waard, maar ook het pad er naar toe. Je ziet letterlijk de grootsheid van Petra en ontvlucht daarnaast de meeste toeristen die in het lager gelegen deel blijven. Neem de tijd en kijk goed om je heen, dit deel wordt vaak als het mooiste van Petra gezien.

De Nabateeërs gebruikten Griekse elementen bij El Deir op geheel eigen wijze. Wat vooral opvalt zijn de rechte en kromme lijnen die door elkaar heen lopen. De huidige naam stamt echter uit de Byzantijnse periode als christenen hem gebruiken voor erediensten. Bijzonder is het bijna 10 meter grote ronde gebouw met koepel (ook wel tholos genoemd), dat oprijst uit de omliggende stenen.

Deze tempel is een van de grootste raadsels van Petra. Ook omdat van het gebouw zo goed als niets over is. Jarenlang onderzoek heeft aangetoond dat het architectonisch een ander gebouw moet zijn geweest dan de meeste andere. En een van de weinige gebouwen is die niet is uitgehakt in de rotsen. De tempel is ooit zo’n 35 bij 42 meter groot geweest en kenmerkte zich door de bonte mix van bouwstijlen.

De kerk is een van de meest recente ontdekkingen. Het gaat om een Byzantijnse of Oost-Romeinse kerk. Opmerkelijk is dat het een gebouw is dat niet is uitgehakt in de rotsen. Pas in 1990 werden bij opgravingen de ruïnes van de kerk ontdekt. Volgens wetenschappers is de eerste versie gebouwd in 450 na Chr., maar zijn de meeste restanten terug te voeren tot het jaar 500 na Chr. 

Ook hier was waarschijnlijk een aardbeving de oorzaak voor zijn instorten. Bijzonder zijn de vele mozaïeken die op de bodem zijn gevonden. Met afbeeldingen van exotische en mythische dieren. Maar ook van menselijke figuren. Daarnaast werden in 1993 in een hoek van de kerk 152 papyrusrollen gevonden. Deze zogenoemde Petra-rollen behoorden aan de deken van de kerk, ene Theodorus.

De Grieken bouwden hun openluchttheaters het liefst op hellingen, maar de Nabateeërs hakten ze in een helling uit in Petra. Dit theater bood ooit plaats aan zo’n 3.000 mensen. De Romeinen hebben dit theater later gerenoveerd, waardoor er wel 8.000 man in kon.

Deze reeks graven is waarschijnlijk gemaakt voor de diverse koningen van het rijk van de Nabateeërs. Ze staan bijna naast elkaar. Ze zijn relatief groot, maar ook erg vervallen. Door de werking van wind en regen zijn onder meer stukken van de gevels en pilaren afgebrokkeld. Te zien zijn:

• Graf van de Urn: Dit graf stamt uit de 1e eeuw.
• Zijden Graf: Dit graf is zo genoemd vanwege de vele kleuren die de zandsteen heeft.
• Corintisch Graf: Het graf ziet er uit als een replica (of het origineel?) van de Schatkamer.
• Paleisgraf: Het Paleisgraf ligt hoger dan de andere graven en kent opvallend veel versieringen.
• Graf van Sextius Florentinus: Door de Romeinse teksten op dit graf is dit het enige graf waarvan met zekerheid te zeggen is voor wie het was. Sextius was rond de eerste eeuw de Romeinse gouverneur voor de provincie van Arabië.

Dit was de hoofdweg van Petra. De gebouwen rond deze weg staan dateren uit de Romeinse tijd. Hier stonden waarschijnlijk de belangrijkste openbare gebouwen als paleizen, badhuizen en tempels. Wat er ooit precies heeft gestaan is onduidelijk, aangezien het meeste verwoest is. En dus nog onder het zand ligt. In dit deel van Petra wordt nog steeds veel onderzoek gedaan.

Het Obeliskengraf is het beste (en zo goed als enige) bewijs dat de Nabateeërs en de Egyptenaren handel dreven. Vier 7 meter hoge obelisken, kenmerkend voor de Egyptische cultuur, zijn hier uit de rotsen gehakt. Het graf is gemaakt in de 1e eeuw voor Chr. Maar verder is er weinig over bekend.

Onder het Obeliskengraf, alhoewel niet precies eronder, ligt Bab el Siq Triclinium. Dit is niet echt een grafkamer, maar een zaal waar zowel werd gerouwd als gefeest om de overledenen. Beiden liggen langs de Siq, oftewel het pad naar de ingang van Petra.

Dit is het paleis van de dochter van de farao. Volgens wetenschappers was het ooit de belangrijkste tempel van de stad. Tegenwoordig staan alleen de muren nog overeind. Het ligt vlak bij de hoge offerplaats. Het altaar is duidelijk herkenbaar, net als de goten in de rotsen die het offerbloed moesten afvoeren. Ook het zuiveringsbassin, een cirkel in de rots is nog zichtbaar.

Het is voor veel toeristen de eerste kennismaking met de kunst van het sculpturen in Petra. Vlakbij de ingang zie je aan de rechterkant drie opvallende monumenten met een unieke vorm. Dit worden de Djinn-blokken genoemd. De bedoeïenen dachten lang dat er kwade geesten in huisden, maar waarschijnlijk zijn deze gebouwen gemaakt om personen te begraven. Maar wie er begraven werd en wanneer is onbekend, al wordt aangenomen dat de gebouwen uit de eerste eeuw voor Christus stammen. Waarmee het wel eens de oudste tombes van heel Petra zouden kunnen zijn.

Petra is ’s avonds bijna onheilspellend te noemen. De maan en sterren verlichten de omgeving een beetje, waardoor contouren zichtbaar zijn. Maar als je door de Siq wandelt geven lantaarns het enige licht in de kloof. En dan sta je ineens voor de Schatkamer. Deze is verlicht met talloze lantaarns, zoals de Nabateeërs ook ooit hun stad hebben verlicht. 

Op de achtergrond klinkt bedoeïenen muziek. Kijk goed om je heen en neem de omgeving goed in je op. Het is heel andere beleving dan een bezoek overdag. Voor wie Petra eens in een ander licht wil zien. En voor wie foto’s wil maken die net even anders zijn. Neem wel een statief mee.

Petra is op zijn mooist tijdens de zonsondergang. Alle rotsen kleuren dan langzaam rood, waardoor het landschap weer wat van zijn oude uitstraling terug krijgt. Ook al omdat de meeste toeristen dan allang weer naar huis zijn. Ideaal voor wie sfeervolle foto’s van de vele monumenten wil maken. Of voor mensen die simpelweg willen genieten van het kleurenspel. Wie dit wil meemaken kan wel het beste een hotel in de buurt hebben van Petra.

Onderzoek toont aan dat het gebied al in de ijzertijd bewoond is. De bergen rond Petra worden vanaf de 12e voor Chr. bewoond door de Edomieten. Edom betekent ‘rood’ wat waarschijnlijk slaat op de kleur van de bergen. Recent is ontdekt dat de Edomieten vakkundige pottenbakkers waren. Nabij Petra zijn diverse steenovens gevonden.

Maar de bouwers van het huidige Petra (dat in het Grieks ‘steen’ of ‘rots’ betekent) zijn de Nabateeërs. Over dit volk is niet al te veel bekend. Deze nomaden verruilen rond de zesde eeuw voor Chr. het Arabisch schiereiland voor Jordanië. Waarschijnlijk hebben ze de Edomieten met geweld verdrongen. En tegelijkertijd de kunst van het potten bakken geleerd.

De Nabateeërs zijn ware kunstliefhebbers, en hebben het aangedurfd een eigen cultuur te mengen met andere culturen. Ze laten zich graag inspireren door de Griekse bouwstijl, en later ook door de Romeinse en de Egyptische. Petra laat dan ook een unieke mix van stijlen zien. En dat in meer dan 1.000 gebouwen. Het is slechts een van de huzarenstukjes die de Nabateeërs hier hebben uitgehaald.

Wetenschappers discussiëren nu nog over de functie van de stad. Was het slechts een heilige plaats, waar de belangrijkste bewoners werden begraven? Of was het een welvarend handelscentrum? Zeker is dat de Nabateeërs de natuurlijke ravijnen en kloven gebruikten om tempels, huizen, triomfbogen, bruggen, graftombes te sculpturen.

Met ongekende precisie, die nu nog goed te zien is. Hun materiaal was het overal voorhanden zijnde poreuze zandsteen, dat door de zon steeds anders oplicht en kleurt. Minder bekend is dat de Nabateeërs ook diverse gebouwen hebben gebouwd, maar deze zijn bijna allemaal door natuurgeweld met de grond gelijk gemaakt.

De Nabateeërs kozen een moeilijk te bereiken, maar ook strategisch punt. Er zijn (nu nog) verbindingswegen met de Rode Zee, waardoor handel met het toenmalige Arabië en Mesopotamië mogelijk was. De weg door de Negev-woestijn leidt naar Gaza en geeft zo toegang tot de Middellandse Zee (en dus ook Griekenland) en Syrië. 

De basis vormt een rotsachtig gebergte met soms wel 300 meter hoge rotsen. De uitgeslepen dalen (en de droge rivierbedding) zijn een overblijfsel van een grote rivier.

Geleerden hebben achterhaald dat de stad in 106 na Chr. is overgenomen door de Romeinen, maar dit stopte de ontwikkeling in eerste instantie niet. Al werd Petra in de eeuwen die volgen minder belangrijk. En verdwijnt de aandacht langzaam naar steden als Palmyra (in Syrië) en Gerasa (in Jordanië).

De daaropvolgende eeuwen wordt Petra nog wel gebruikt, onder meer door de Romeinse keizer Diocletianus die Petra benoemt tot hoofdstad van de provincie Palestina Taertia. Ook de kruisvaarders bouwden er voor hun kruistochten een fort net buiten de stad. Maar daarna wordt het stil rond Petra, de stad raak in de vergetelheid.

Pas in 1812 ‘herontdekt’ de Zwitserse ontdekkingsreiziger Johann Ludwig Burckhardt de stad. Maar de Bedoeïenen (die er in de buurt wonen) jagen hem weg. Het was de Schotse kunstenaar David Roberts die de stad wereldkundig maakt. In 1839 schildert hij vijf dagen lang de diverse gebouwen. Langzaam maakt de gehele wereld kennis met Petra.

In de 21e eeuw zijn de tekeningen van Roberts van groot belang, aangezien erosie door wind en regen de gebouwen in Petra en Little Petra langzaam laat verdwijnen. Aan de andere kant geeft het Petra een illuster karakter. Een karakter dat past bij deze vreemde plek. Die gebouwd is door één volk dat relatief onbekend is, maar wel een van de wereldwonderen maakte.

Het voorjaar is ideaal, vanwege de milde temperatuur. Maar hou rekening met veel toeristen.

De zomer daarentegen is extreem warm en druk. De harde kleuren zijn dan ook slecht te fotograferen.

Het najaar is door het milde klimaat zeer geschikt voor een bezoek aan Petra.

De winter is relatief rustig (wat toeristen betreft), al kan het regenen van november tot en met maart.