De mooiste rondreis door Oezbekistan

Maar ik ga ook zelf op pad met taxi’s en mashrutkas, kleine busjes die behoorlijk oud zijn. Ik wil met name naar plekken in Oezbekistan die ik niet ken. Ook ontmoet ik lokale mensen die graag hun geboortegebied willen laten zien. Dat komt dan goed uit.

Al in de 1e eeuw wordt er in zijde gehandeld. En ook al doet de naam vermoeden dat er één route is; er zijn er meerdere. Waar naast zijde, ook bijvoorbeeld satijn, robijnen, diamanten, parels en porselein worden vervoerd.

Het vervoer gebeurt vooral met grote kamelenkaravanen. Deze moeten op talloze plekken overnachten en zo ontstaat langzamerhand de Zijderoute, waar ongekend veel handel wordt gedreven. Andere bekende steden op de route zijn Bagdad, Constantinopel (het huidige Istanbul) en Xi’an. Ik bezoek een klein deel; in het relatief onbekende Oezbekistan.

Ik moet glimlachen en vraag zijn leeftijd. 58 typt hij in op het toetsenbord met extra grote letters. Machtig mooi als iemand zo met zijn tijd mee gaat. We maken een selfie en schudden elkaar stevig de hand en lachen. Wat een heerlijk moment. 

Registan is volgens velen het mooiste overblijfsel van de gouden eeuwen tijdens de opbloeiende handel langs de Zijderoute. Het centrale plein in het historische hart van Samarkand wordt omringd door drie madrassa’s, oftewel islamitische scholen. De Ulug Bey Madrassa is de oudste. Deze stamt uit 1420.

Fatima Kazanova is de gids in de stad Samarkand. Ze ziet dat ik graag foto’s maak. Bij een winkel leent ze een traditionele Oezbeekse jas. ,,Die wordt nog vaak hier gedragen. En ik ben ook model,” lacht ze. Babi begint meteen te poseren op het plein voor de indrukwekkende gebouwen. Ook laat ze verfijnde stoffen zien van de traditionele kledij. ,,Het heet Ikat Art,” zegt ze. Deze traditionele kleding is nu weer superhip.

Fatima Kazanova is de gids in de stad Samarkand. Ze ziet dat ik graag foto’s maak. Bij een winkel leent ze een traditionele Oezbeekse jas. ,,Die wordt nog vaak hier gedragen. En ik ben ook model,” lacht ze. Babi begint meteen te poseren op het plein voor de indrukwekkende gebouwen. Ook laat ze verfijnde stoffen zien van de traditionele kledij. ,,Het heet Ikat Art,” zegt ze. Deze traditionele kleding is nu weer superhip.

Ja, een keuze maken in foto’s is hier een uitdaging, want er is ongekend veel te zien. En de rijk gedecoreerde wanden glimmen je tegemoet. Achter elke madrassa ligt weer een plein met gangen, gebouwen en imposant architectuur. Ik kan wel foto’s blijven maken.

Ondertussen legt Babi van alles uit over de stad en het rijke verleden. ,,De oude steden in Oezbekistan zijn relatief onbekend. Maar terwijl bij jullie nog de Gouden Eeuw moest beginnen was hier al een grote rijkdom. En zeker ook in kennis. Onder meer dus van astrologie en dergelijke.”

Chor-Chigor ligt net buiten het plaatsje Urgut. Het is een bron met eromheen oude platanen. Deze bomen zorgen voor schaduw en het is een heilige plek. Een groepje vrouwen drinkt van het heldere bronwater. Ondertussen maken ze selfies met veel gegiechel.

Het binnenland is een andere wereld dan hoe ik in Samarkand was gekomen; met de superdeluxe hogesnelheidstrein. Moderne coupés, terwijl het landschap voorbij vliegt. De kamelen zijn voorgoed ingeruild voor de trein. Jammer, maar begrijpelijk.

Lees mijn tips voor Samarkand

Hoe anders is het als een groepje jongeren aan komt lopen. Ik word geregeld gevraagd om op de foto te gaan, waarbij ik letterlijk boven iedereen uit toren. Een bruidspaar laat hier de bruidsfoto’s maken. Hun geluk is duidelijk zichtbaar. Ze lachen als ik ook een foto maak.

Ik zie een man en vrouw beeldbellen met hun telefoon bij de grote moskee. Het blijkt met hun zoon te zijn die in Amerika woont. Ze lachen vaak, waardoor ik het goud op hun tanden kan zien. Ook de iPhone is met goud belegd. Nog voordat ik hallo kan zeggen word ik in het gesprek betrokken. Ik maak op deze manier kennis met de zoon en moet uitleggen waarom ik in Oezbekistan ben. Hij lacht, ja hij heeft heimwee. Ik begrijp hem wel.

De bazaar van Bukhara is een must. Al hou ik sowieso wel van winkelen, maar deze is bijzonder. Elke koepel in het gebouw behoort tot een andere beroepsgroep. Zo ontmoet ik juweliers, kledingmakers, geldwisselaars en nog veel meer handelaars. Ze zijn niet opdringerig of vervelend, maar ook wel geïnteresseerd in deze vreemde toerist.

Ik vraag me af; zouden ze eeuwen geleden bij die kamelenkaravanen ook al souvenirs hebben gehad? En wat verkochten ze dan?

Lees mijn tips voor Bukhara

Al vind ik de omgeving waar deze stad ligt minstens zo interessant. Khiva was ooit een oasestad. Wat ik merkte toen ik hier naar toe reed; een halfwoestijn met een enkele weg die me zelfs langs de grens met Turkmenistan bracht. Wat weer een groot contrast is met de plek waar ik overnacht; aan de rand van een stuwmeer.

Ik ga ‘op safari’, al is dit wel wat overdreven. De jeep ploegt door het zand, terwijl de zon langzaam onder gaat. Ik stap uit en zie talloze pootafdrukken van dieren. Waaronder een vos, wat hagedissen en enkele afdrukken die ik niet kan thuis brengen. Een mestkever komt voorbij gerend. Dan maak ik daar maar wat foto’s van. Het is tenslotte een safari.

De zonsondergang is ongekend spectaculair. De wolken kleuren alle kleuren rood en geel, terwijl een bootje in het meer dobbert. Ik ruik de barbecue en zie veel groenten alsook heerlijke kruiden die op de vis uit het meer wordt gegooid. Ja, ik lust wel wat. Struinen door de straatjes van Khiva maakt hongerig.

Ik ontmoet een groep katoenplukkers. Of eigenlijk zijn het kapokplukkers, want van de kapok wordt uiteindelijk katoen gemaakt. De vrouwen zijn vrolijk, als ik vraag of ik een foto mag maken ontstaat er hilariteit. Sommigen lopen weg, anderen komen juist naar voren.

Op internet zag ik foto’s van bergen met in de buurt een moskee met een groen dak. Dus ik zeg: ,,Ik wil graag hier naar toe; de natuur in.” Hij kijkt even moeilijk, totdat ik hem de coördinaten op Google Maps laat zien. Hij lacht en knikt. Hij biedt zijn diensten aan voor een schijntje, ik hoef niet eens te onderhandelen.

Hij start zijn oude Lada en geeft gas. En stevig ook. Uit de speakers komt Oezbeekse disco, terwijl hij zelf graag meezingt. Ongeveer net zo hard als dat hij rijdt. Zo rijden, of scheuren we eigenlijk, over het Oezbeekse platteland. Jahongir lijkt continue haast te hebben. Zoals bijna iedereen op de weg. 

Totdat we bij een geitenhoeder met hond komen. Hij trapt op de rem en wijst. Ja, ik ga al. Ik stap uit en pak mijn camera. De hond komt kwispelend op me af, de man lacht wat verlegen. Of ik wat foto’s mag maken vraag ik. Hij wijst meteen op zijn geiten, al vindt hij het zelf ook wel leuk merk ik.

Jahongir heeft zelf ook wat ideeën waar te stoppen. Plotseling doemt een vreemd gebouw op. Het ligt op een heuvel en doet erg ‘Sovjet-Unie’ aan. Het blijkt een vreemde Russische zonnestudio te zijn uit de jaren zeventig. Al heb ik geen idee wat dat is. Jahongir vraagt of ik naar binnen wil. ,,Ja!”

Terwijl ik een beetje zielloos ronddwaal in het immense pand komt ineens een gids tevoorschijn. Hij legt me eerst de functie van het gebouw uit. ,,Via de tientallen zonnepanelen werden hier zonnestralen weerkaatst naar een soort opvangbekken. Dat is deze halve kom hier.” 

Hij ziet mijn vragende blik. ,,Het werd gebruikt om grondstoffen te testen voor de ruimtevaartmissies van de Sovjet-Unie. Zodat de raketten niet zouden verbranden als ze weer in de atmosfeer zouden komen. Het was de enige plek in de voormalige Sovjet-Unie waar dit gebeurde.”

Ik zie mensen de enorme spiegels repareren. Wat een dagtaak moet zijn, want alles valt zo’n beetje uit elkaar. Met name de techniek is bijzonder. Alles is erg ouderwets en half vergaan. De Russische teksten op diverse plaatsen maken het af.

Dit complex is het meest intrigerende van de gehele reis vreemd genoeg. De groene moskee was gaaf, maar dit had ik niet verwacht. Ik sta perplex. De sfeer is wonderlijk te noemen. Ook het feit dat het er extreem rustig is, en geen toeristen, helpt wel. 

Op de terugweg stopt Jahongir nog een keer. Ik had onderweg gevraagd naar de vele wijngaarden die ik zag. ,,Hoog tijd voor wijn,” zegt hij lachend. De rode wijn wordt geserveerd in een plastic fles. De smaak is extreem zoet en wat alcoholpromillage betreft zeer sterk. Zo voelt mijn reis door Oezbekistan ook; heel sterk.

Hotel Uzbekistan is jarenlang het symbool geweest van de hoofdstad Tasjkent. De architectuur van dit immense vierkante gebouw is typisch Sovjet-Unie; uit lang vervlogen tijden. Ik loop naar binnen en doe een stap terug in de tijd. De receptie kan zo figureren in een Russische film uit de jaren tachtig.

Op diverse plaatsen in Tasjkent is duidelijk te zien dat het Sovjet-Unie tijdperk nog niet zo heel lang geleden is. Oezbekistan werd pas in 1991 zelfstandig, net als veel andere landen uit de voormalige Sovjet-Unie. Inmiddels vind je hier ook moderne gebouwen; het is een heerlijke mix merk ik.

Het mooiste zijn de metrostations; al straalt het wel vergane glorie uit. De pompeuze pilaren die het dak dragen zijn ongekend fraai. Velen zijn fel gekleurd; groen en blauw overheersen. Aan de muur zijn bombastische kunstwerken bevestigd waarin de naam van het metrostation is verwerkt. 

Toegang tot de metro kost welgeteld 14 cent per rit. Een beambte wil mijn tas zien en knikt. De roltrap naar beneden wordt omringd door donkergekleurd hout. De elektrische trap kraakt en piept. Eenmaal beneden zie ik schooljongens een selfie maken. Een paar vrouwen maken een praatje terwijl ze wachten.